Welke bescherming biedt het octrooirecht?

Voorlopige bescherming; waarschuwingsexploot

Tussen de indiening van de octrooiaanvraag en de verlening geniet u volgens de Nederlandse octrooiwet een voorlopige bescherming. Dat betekent niet dat u al gebruik kunt maken van uw verbodsrecht: een concurrent verbieden om een product, dat binnen de beschermingsomvang van uw octrooi valt, te produceren, in voorraad te houden en op de markt te brengen. Dit recht komt u pas toe na verlening van uw octrooi.

Van een concurrent die in de aanvraagfase ‘uw’ product nagemaakt heeft mag u, na octrooiverlening, met terugwerkende kracht een ‘redelijke’ vergoeding eisen voor geleden schade. U moet hem dan wel in kennis gesteld hebben van het bestaan van uw octrooiaanvraag. Dit doet u door een deurwaarder een waarschuwingsexplootte laten betekenen. De brief wordt dan persoonlijk overhandigd aan de geadresseerde. In het waarschuwingsexploot waarschuwt u de concurrent dat u, na verlening van het octrooi, gebruik zult maken van uw verbodsrecht en uw recht op schadeloosstelling. Bedenk daarbij wel, dat de concurrent u zal verzoeken om een kopie van de dan nog geheime octrooiaanvraag. Het is verstandig om een dergelijk exploot door een in het intellectueel eigendomsrecht gespecialiseerde advocaat of jurist op te laten stellen. Hij kan u ook verder helpen bij het uitoefenen van uw recht.

UW recht uitoefenen, schikken en procederen

Het octrooirecht is in de eerste plaats een verbodsrecht: uw recht om een derde te verbieden om uw vinding zonder uw toestemming toe te passen. Op zich is het een goed teken dat iemand uw vinding nabootst. Kennelijk doet uw vinding er toe! Hoe u met uw concurrent om gaat hangt af van wat u met hem voor hebt. Wilt u hem van de markt uitsluiten en een monopoliepositie nastreven of wilt u gebruik maken van toegang tot uw markt via die concurrent. In dat geval ligt het streven naar een licentieovereenkomst in de rede. Misschien is het zelfs interessant om uw intellectuele eigendomsrecht aan uw concurrent te verkopen.

Om uw recht uit te oefenen is het verstandig om een, in het intellectuele eigendomsrecht gespecialiseerde advocaat of jurist in te schakelen. Een eerste stap kan zijn dat u hem een desbewustheidsexploot laat opmaken. U maakt de vermeende inbreukmaker dan per brief ‘op poten’ kenbaar dat het u menens is. U kunt daarin aangeven welke opties er zijn. Wanneer blijkt dat met uw concurrent ‘niet te praten valt’ kunt u voor rechtsgang kiezen bij gerechtelijke instanties in Den Haag (procederen). In kort geding kunt u een inbreukverbod eisen. Een groot voordeel van een kort geding is, dat die rechtsgang kort duurt: enkele weken of, in spoedeisende situaties, nog korter. Alleen via een bodemprocedure bij de Haagsche Rechtbank kan een eis tot schadevergoeding worden behandeld. Een dergelijke bodemprocedure duurt ongeveer 1 jaar. De praktijk wijst echter uit, dat de meeste geschillen onderling geschikt worden.

Nederlands octrooi, een ongetoetst recht

Een octrooirecht dat in Nederland verkregen is via de nationale procedure door NL-Octrooicentrum, op grond van de Rijksoctrooiwet 1995 (ROW 1995), is een ongetoetst recht. Het octrooi wordt namelijk verleend zonder bindend vooronderzoek. De schriftelijke opinie van de onderzoeker in het nieuwheidsrapport wordt niet meegewogen. Wanneer een gerechtelijke procedure gevoerd wordt, met als eis het stoppen van namaak, zal de rechter niet alleen oordelen of het namaaksel binnen de beschermingsomvang van het octrooi valt, maar ook of het octrooi rechtsgeldig is. Hij maakt daarbij uiteraard gebruik van het nieuwheidsrapport.

De beschermingsomvang van een octrooi

Wanneer is sprake van inbreuk? Of, wat is de beschermingsomvang van een octrooi? Met de conclusies wordt in feite de beschermingsomvang gedefinieerd. Een octrooi bevat tenminste één onafhankelijke conclusie en soms één, maar meestal meerdere van die hoofdconclusie afhankelijke conclusies. De beschermingsomvang van de hoofdconclusie kunt u zich voorstellen als een bal in een ballenbak, de ‘octrooiruimte’. Aan de hoofdconclusie ‘kleven’ afhankelijke conclusies. Samen nemen ze een zekere ruimte in, die de beschermingsomvang voorstelt. De ballen mogen elkaar raken, maar niet overlappen. De dichtst bijzijnde ballen representeren de zogenoemde ‘meest nabije stand van de techniek‘.

Inbreuk of het schenden van een octrooirecht

U kunt beticht worden van inbreuk of u kunt iemand betichten van inbreuk op een octrooirecht. Laten we uitgaan van de situatie waarbij u beticht wordt van inbreuk door een houder van een octrooi dat door NL-Octrooicentrum is verleend (dus niet via de Europese route, zie ‘octrooiverlening in het buitenland‘). Vaak gebeurt dat in de vorm van een desbewustheidsexploot, d.w.z. een brief op dreigende toon van de advocaat of jurist van de octrooihouder. Voor u is dan de vraag van belang: valt mijn product (of werkwijze of stof) binnen de beschermingsomvang van het octrooi? Om deze vraag te beantwoorden kunt u het beste een in het intellectueel eigendomsrecht gespecialiseerde jurist of advocaat inschakelen.

Stel dat u moet concluderen dat er een grote kans is dat de rechter zal besluiten dat er sprake is van inbreuk, wat dan? Dan kunt u nog kijken of het octrooi rechtsgeldig is. Als u sterke argumenten hebt die gebruikt kunnen worden om het tegendeel te bewijzen, dan kunt u verzoeken om een nietigheidsadvies bij NL-Octrooicentrum. Pakt dat advies gunstig uit, dan kunt u daarmee misschien de octrooihouder overtuigen dat de geldigheid in geding is. Levert dat niet het beoogde resultaat op, dan kunt u naar de rechter stappen om het octrooi ongeldig te laten verklaren, of, met andere woorden, het octrooi ‘onderuit te laten halen’. Als het er echt alle schijn van heeft dat u inbreuk maakt, of als de rechter bij vonnis zodanig geoordeeld heeft, dan zult u moeten stoppen of proberen een licentieovereenkomst overeen te komen. Doorgaan met inbreukmakende handelingen kan natuurlijk ook, maar daar zijn wel (grote) risico’s aan verbonden. Wanneer u een machine, waarop octrooirechten rusten, verkocht hebt aan iemand die de machine bedrijfsmatig toepast, dan maakt die afnemer eveneens inbreuk. U kunt dan veroordeeld worden om de geleverde machine, of het geoctrooieerde onderdeel, terug te nemen tegen de destijds betaalde verkoopprijs. Overigens kan de eigenaar niet verplicht worden om zijn machine terug te leveren. De octrooihouder zal in dat geval bij de eigenaar zijn recht moeten uitoefenen.

Wie betaalt de proceskosten?

De partij die een procedure over octrooirechten verliest is sinds 2007, in navolging van een Europese richtlijn, bij wet verplicht de proceskosten (kosten advocaat etc.) van de winnaar te vergoeden. Uiteraard kan deze wet in uw voor- en nadeel uitwerken. Het voordeel is wel dat lichtvaardig procederen wordt afgestraft. De nieuwe wet werkt ook door in situaties waarbij partijen uiteindelijk schikken.